Više od dvije i po godine, rat u Ukrajini nije postao samo ljudska tragedija i test nacionalne otpornosti, već i bojno polje velikih sila – polje gdje se diplomatija isprepliće s globalnim ekonomskim i geopolitičkim interesima. Tokom ovog perioda, bilo je diskretnih pokušaja dijaloga između Washingtona i Moskve, kao i nekoliko evropskih ili regionalnih inicijativa koje su nastojale da definišu pretpostavke potencijalnog mira.

Sve više se čini da se Budimpešta pojavljuje kao veza između dva centra moći. Mađarska, održavajući aktivan kanal komunikacije s Moskvom, a istovremeno ostajući članica NATO-a i EU, vješto se pozicionira kao neformalni, ali pragmatičan posrednik u kontekstu u kojem drugi evropski akteri preferiraju čvrstu retoriku u odnosu na direktan dijalog.

I Sjedinjene Američke Države i Rusija dijele, srednjoročno, interes za stabilizaciju situacije. Washington predviđa globalnu stratešku rekonfiguraciju u kojoj azijsko-pacifička orijentacija postaje prioritet, što zahtijeva racionalizaciju napora i resursa dodijeljenih Ukrajini. Moskva, s druge strane, nastoji konsolidovati svoje teritorijalne dobitke i izbjeći unutrašnje iscrpljivanje koje bi moglo ugroziti stabilnost režima. Unutar ove krhke ravnoteže, svaki kredibilan posrednik – bilo da je to država, organizacija ili vođa – može igrati ulogu različitog značaja.

Mađarska je izgradila jedinstvenu poziciju unutar Evropske unije: održava bliske ekonomske i energetske odnose s Rusijom, ali u potpunosti učestvuje u NATO strukturama i mehanizmima EU. Premijer Viktor Orbán bio je među rijetkim evropskim liderima koji su nastavili direktan dijalog s Kremljom, a istovremeno zadržali pragmatičnu otvorenost prema Washingtonu, bez obzira na administraciju na vlasti.

Što se tiče ishoda pregovora koji su trebali uskoro početi u Budimpešti[2],,najvjerovatniji scenario je da bi se postigao principijelni sporazum i formulacija u stilu: „stranke priznaju neophodnost dogovorenog rješenja i obavezuju se da će izbjeći daljnju eskalaciju.” Front će ostati relativno stabilan, a diplomatija bi mogla ponovo preuzeti inicijativu umjesto vojnih akcija. Međutim, više će biti jasnije nakon Budimpeštanske runde.

Nije slučajno što neki radni diplomatski kanali između Istoka i Zapada diskretno prolaze kroz Budimpeštu. U kontekstu očiglednog zastoja u multilateralnim pregovorima, ova naizgled periferna prijestolnica pretvara se u tačku ravnoteže za indirektne rusko-američke razgovore o arhitekturi budućeg evropskog poretka.

Budimpešta također ima poseban historijski značaj. Upravo je ovdje, 1994. godine, potpisan Budimpeštanski memorandum – dokument kojim se Ukrajina odrekla svog nuklearnog arsenala u zamjenu za sigurnosne garancije Sjedinjenih Američkih Država, Ujedinjenog Kraljevstva i Rusije. Memorandum je propisao poštovanje suvereniteta i teritorijalnog integriteta Ukrajine – obaveze koje su teško prekršene aneksijom Krima, a kasnije i invazijom 2022. godine.

Povratak Budimpešte u prvi plan mirovnih pregovora stoga nije samo geografska slučajnost, već i simbolično ponovno aktiviranje međunarodne obaveze koja je nekada izgledala kao da garantuje regionalnu stabilnost – ili možda ironija same historije.

Evropska unija u cjelini prolazi kroz period strateške dvosmislenosti. Iako podrška Ukrajini ostaje tačka deklarativnog konsenzusa, postoje značajne razlike među državama članicama u pogledu nivoa vojnog učešća, ekonomske održivosti pomoći i perspektiva o mogućim pregovorima s Rusijom.

Mađarska ovdje igra dvostruku, ali proračunatu igru: kroz svoj kritički diskurs prema Briselu, učvršćuje svoju unutrašnju i regionalnu poziciju, ali nikada ne napušta evropski institucionalni okvir. U stvarnosti, Budimpešta kapitalizira unutrašnje kontradikcije EU kako bi se legitimizirala kao „realistički glas” u horu često idealističkih poruka.

Dakle, Evropska unija – uhvaćena između svoje ekonomske zavisnosti i želje za strateškom autonomijom – ne uspijeva artikulirati konkretan mirovni prijedlog za sebe (ili možda odlučuje da to ne učini), prepuštajući inicijativu drugima.

I u američkoj prijestolnici i u Kremlju, posljednjih mjeseci primjetan je umjereniji ton. U Sjedinjenim Državama, javno mnijenje i Kongres sve su nevoljniji podržati neograničene vojne napore, dok Rusija nastoji postići „pozicijski mir” koji bi legitimizirao njene teritorijalne dobitke.

Otuda obnovljeni interes za indirektne formate pregovora koji uključuju posredničke prijestolnice. Budimpešta, ali i Ankara, pa čak i Peking, igraju suptilne uloge u ovoj mreži diplomatskih poruka i signala – gdje se ništa službeno ne proglašava, a sve je pažljivo proračunato.

Rumunija, smještena na granici sukoba i koja ima veliki strateški interes za stabilnost crnomorske regije, čini se da ostaje više oprezni posmatrač nego angažovani akter. Iako je članica i NATO-a i EU, Bukurešt nije uspio izgraditi zasebnu inicijativu ili ulogu u evropskom dijalogu o Ukrajini.

Dok Mađarska, Turska, pa čak i Poljska aktivno promovišu vlastite agende, odsustvo Rumunije iz ove diplomatske igre rizikuje da postane konstanta. Nedostatak koherentne strategije vanjske politike, pogoršan fragmentacijom unutrašnjeg donošenja odluka, ograničava sposobnost zemlje da se percipira kao partner s inicijativom i regionalnom vizijom.

U stvari, pitanje u podnaslovu je eminentno retoričko, sve dok rumunska politička klasa ostaje talac drugih interesa i uskih perspektiva.

Mir kroz Washington i Moskvu, preko Budimpešte, nije metafora, već diplomatska realnost u nastajanju.

Budimpešta je shvatila da u svijetu u kojem velike sile pregovaraju preko regionalnih aktera, onaj ko uspije postati posrednik ili katalizator stiče utjecaj – čak i bez velike vojne ili ekonomske moći. Rumunija, nasuprot tome, i dalje ostaje unutar udobne zone strateškog konformizma, bez predlaganja vlastitih rješenja ili platformi za dijalog.

Ako se mir u Ukrajini konačno odluči – na ovaj ili onaj način – kroz Washington i Moskvu, preko Budimpešte, za Rumuniju ostaju barem dva legitimna pitanja: Gdje je Bukurešt? I koliko dugo će Bukurešt ostati samo informirana, ali neuključena prijestolnica u procesu koji će oblikovati budućnost Istočne Evrope?

Zvanični izvori i primarni dokumenti

1. Budapest Memorandum on Security Assurances, signed in Budapest, 5 December 1994.
– United Nations Treaty Collection, Depositary Notification C.N.911.1994.TREATIES-5.

2.U.S. Department of State. Press Statements and Briefings on Ukraine and Russia (2022–2025).

3. The Kremlin. Official Transcripts and Statements on the “Special Military Operation” and Peace Proposals (2022–2025).

4. European External Action Service (EEAS). EU Foreign Affairs Council 5. Conclusions on Ukraine and Security Architecture (2023–2025).

5. NATO. Vilnius and Washington Summit Communiqués (2023, 2024).

Geopolitičke analize i istraživački centri

6. Chatham House (London). “Security and Diplomacy in Post-Conflict Ukraine.” Research Paper, 2024.
7. Carnegie Endowment for International Peace. “Negotiating with Moscow: Lessons from the Minsk and Astana Formats.” Policy Brief, 2023.
8. RAND Corporation. “Frozen Conflicts and Negotiated Settlements in Eastern Europe.” Santa Monica, 2023.
9. Center for Strategic and International Studies (CSIS). “The Future of U.S.–Russia Relations: Limited Engagement under Pressure.” Washington D.C., 2024.
10. Royal United Services Institute (RUSI). “Hungary's Strategic Hedging in the NATO–Russia Equation.” London, 2024.
11. European Council on Foreign Relations (ECFR). “Europe's Divided Response to the Ukrainian War: Between Values and Realpolitik.” Brussels, 2023.

Teorijske analize i refleksije

12. Brzezinski, Zbigniew. The Grand Chessboard: American Primacy and Its Geostrategic Imperatives. New York: Basic Books, 1997.
13. Kissinger, Henry. World Order. New York: Penguin Press, 2014.
14. Mearsheimer, John J. The Tragedy of Great Power Politics. New York: W.W. Norton, 2021 (Updated Edition).
15. Walt, Stephen M. “Realism and Restraint in the Age of Multipolarity.”Foreign Affairs, 2023.
16. Severin, Adrian. Policentric Harmony: A New Model of Global Cooperation and Security. Bucharest, 2024.
17. Pivariu, Corneliu. Global Geopolitical Evolutions in the First Quarter of the 21st Century. Romania in This Context. Forecasts for 2050, Financial Intelligence, 2025

 Odabrani analitički članci i medijski izvori

18. Financial Times. “Trump, Putin, and the New Architecture of Power: Why Budapest Matters.” October 2025.
19. Reuters. “Hungary to Ensure Putin Can Enter Country for Trump Meeting in Budapest.” October 2025.
20. France 24. “Zelensky Ready to Join Putin–Trump Summit if Invited.” October 2025.
21. Bloomberg. “EU Uneasy as Hungary Hosts Potential Trump–Putin Talks.” October 2025.
22. Diplomat Magazine (The Hague). “Regional Balances and the New European Security Format.” Issue 3/2025.

O autoru: 
Corneliu Pivariu je visoko odlikovani general u penziji rumunske vojske. Osnovao je i dvije decenije vodio i jedan od najuticajnijih časopisa o geopolitici i međunarodnim odnosima u istočnoj Evropi, dvojezični časopis „Geostrategic Pulse”. General Pivariu je član Savjetodavnog odbora IFIMES-a.

Članak predstavlja stav autora i ne odražava nužno stav IFIMES-a.

Ljubljana/Brașov, 10.novembar 2025

Fusnote:
[1] IFIMES – Međunarodni institut za bliskoistočne i balkanske studije sa sjedištem u Ljubljani, Slovenija, ima specijalni konzultativni status pri Ekonomsko-socijalnim vijećem ECOSOC/UN od 2018.godine. i izdavač je međunarodne naučne revije „European Perspectives”, link: https://www.europeanperspectives.org/en